بررسی خصوصیات میکرومورفولوژیکی و مینرالوژیکی خاک های شور و سدیک در استان گلستان

استان گلستان که به عنوان ناحیه ای با محوریت کشاورزی در نظر گرفته می شود، در نواحی شمالی دارای سطح وسیعی از خاک های شور و سدیک است که به دلیل نزدیک بودن سفره آب زیرزمینی و بالا بودن تبخیر و تعرق ایجاد شده اند. منطقه مورد مطالعه قسمتی از شمال حوزه گرگانرود و اترک است. به منظور به دست آوردن آگاهی های بهتر از نوع و شدت شوری خاک، 4 پروفیل تشریح شدند. خاک های مورد مطالعه جزء سری های اصلی خاک شور در این نواحی بودند و از نظر عمق آب زیرزمینی و فاصله تا دریای خزر متفاوت بودند. کلیه آزمایشات فیزیکوشیمیایی، ترکیب کاتیونی و آنیونی محلول خاک، کانی شناسی نمک و رس، میکرومورفولوژی و میکروسکوپ الکترونی روبشی و پراش اشعه ایکس انجام و خاک ها رده بندی شدند. نتایج نشان داد که ph خاک ها خنثی تا قلیایی می باشد. میزان هدایت الکتریکی و درصد سدیم تبادلی که به عنوان شاخص های خاک های شور و سدیمی هستند در پروفیل های 1 و 3 و 4 که در اراضی پست واقع شده اند، بسیار بالا است. ظرفیت تبادل کاتیونی نیز در این مناطق بالا است. سدیم، کلر، سولفات و منیزیم جزء یون های غالب در این پروفیل ها هستند. از سمت غرب به شرق خاک ها به ترتیب دارای رده بندی های آکویی سالید و هاپلوسالید هستند. فرایندهای بارز خاکسازی در آنها متأثر از توپوگرافی و عمق آب زیرزمینی شور است. مراحل تکامل خاک ها نشان داد که همه خاک ها در مرحله شور و سدیمی شدن هستند، بجز پروفیل 2 که در مرحله شوری زدایی است (به دلیل مجاورت با گرگانرود و زهکشی توسط آن). بر طبق مشاهدات میکرومورفولوژیکی، پوسته های صدفی فقط در پروفیل 1 دیده شدند که نشاندهنده وجود محیط رسوبی است. اکسیدهای آهن و منگنز نیز در خاک های با زهکشی ضعیف (پروفیل های 1و 3) وجود داشتند که مقدار آنها در پروفیل 1 فراوان تر بود. در پروفیل 3 که در اراضی پست واقع بود مقداری تجمع رس وجود داشت. بگونه ای که سبب ایجاد بی فابریک لکه ای در قسمت هایی از مقطع شده بود. گچ نیز در پروفیل ها از نظر مقدار، اندازه، نحوه پراکنش و آرایش متفاوت بود. در کانی شناسی نمک، وجود نمک های هگزاهیدریت، اپسومیت، میرابیلیت، گچ و هالیت در پروفیل 1، نمک های گچ، انیدریت و اپسومیت در پروفیل 3 و گچ در پروفیل 4 به میزان زیاد تشخیص داده شد. آنالیز اشعه ایکس بخش رس خاک های مطالعه شده نشان می دهد که کانی ها از لحاظ نوع مشابه می باشند. ایلیت کانی غالب پروفیل های 2 و 4 را تشکیل می دهد. تنها تفاوت در خاک ها، در مقدار اسمکتیت است که در افق های گلی در پروفیل های 1 و 3 بیشتر است. این کانی در اثر پدیده نوتشکیلی از محلول خاک در شرایط زهکشی ضعیف و فراهمی کاتیون های قلیایی بویژه منیزیم تشکیل می شود. ایلیت، کلریت و کائولینیت جزء اصلی کانی های مواد مادری این خاک ها می باشند که در افق c دیده می شوند. بنابراین منشأ ارثی این کانی ها در سلوم خاک دور از انتظار نیست.